Art toys, ook wel designer toys genoemd, zijn speelgoed en verzamelobjecten gemaakt door kunstenaars en ontwerpers die ofwel zelf geproduceerd zijn of gemaakt zijn door kleine, onafhankelijke speelgoedbedrijven, meestal in zeer beperkte oplagen. Kunstenaars gebruiken verschillende materialen, zoals ABS plastic, vinyl, hout, metaal, latex, pluche en hars. Makers hebben vaak een achtergrond in grafisch ontwerp, illustratie of beeldende kunst, maar de meeste speelgoedkunstenaars hebben het zichzelf aangeleerd. De eerste art toys verschenen in de jaren negentig in Hong Kong en Japan. Aan het begin van de jaren 2000 was het merendeel van het art toys gebaseerd op personages die waren gemaakt door populaire Lowbrow kunstenaars.
In zijn boek Vinyl Will Kill! beweert illustrator Jeremyville dat het culturele fenomeen van designer toys begon toen de in Hong Kong wonende kunstenaar Michael Lau zijn custom G.I. Joe toonde op een plaatselijke toy show. Hij had ze bewerkt tot urban hiphoppersonages, gekleed in streetwear en de bijbehorende accessoires. De zogenoemde “urban vinyl” veranderde al snel in de term “designer toys”.
Een typisch voorbeeld van design speelgoed is de Qee-serie, geproduceerd in Hong Kong door speelgoedbedrijf Toy2R. De standaardmaat van Qee-figuren is 2 inch, maar er worden ook 8 inch en 16 inch figuren geproduceerd. Qees variëren in hun ontwerp, meestal met hetzelfde lichaamstype, maar met hoofdsculpturen van een beer, kat, hond, aap of een konijn. Variaties op de Qee zijn de Toyer met een kop die lijkt op een cartoonschedel, de Knuckle Bear, die is gemaakt door de Japanse karakterontwerper Touma en lijkt op een graffiti-achtige karikatuur van een antropomorfe beer, en het Qee Egg, een vogelei met armen en benen. Blanco Qees worden geproduceerd in de maten 2 inch en 8 inch, deze figuren komen in verschillende vormen, maar zijn ongeverfd verpakt als doe-het-zelf figuren. Elk figuur is ontworpen door een kunstenaar, heeft zijn eigen thema en is verpakt met een optionele sleutelhanger.
Een ander voorbeeld van designer speelgoed is de serie Dunny, geproduceerd door het Amerikaanse bedrijf Kidrobot. Dunny figuren kunnen worden beschouwd als de westerse tegenhanger van de Chinese Qee en de Japanse Be@rbrick. Dunny is een reeks figuren die lijken op antropomorfe konijnen in cartoonstijl, een ontwerp dat oorspronkelijk werd geïllustreerd door graffiti-, stencil- en stripartiesten, die worden geproduceerd als figuren van 3 inch, 8 inch en 20 inch. Er is een variatie op de Dunny figuur genaamd Munny, die lijkt op een aap, en wordt alleen verkocht als een ongeverfd doe-het-zelf figuur.
Bekende makers van designer toys
- Michael Lau in Hong Kong, oprichter van de Urban Vinyl beweging.
- Devilrobots, een vijfkoppig ontwerpteam uit Japan, bekend om de televisiekarakter genaamd TO-FU Oyako
- Mexicaanse artiesten Carlos & Ernesto East “The Beast Brothers” die bekend staan om hun Dia de muertos en Azteekse invloeden
- Amerikaanse ontwerper Frank Kozik van de Mongers serie en Labbit personage
- Britse illustrator James Jarvis, met verschillende personages geproduceerd als vinylfiguren van verschillende groottes
Het meeste vinylspeelgoed wordt geproduceerd in fabrieken in China, hoewel sommige ontwerpers de productie hebben verplaatst naar Japan, waar materialen van hogere kwaliteit worden gebruikt, zoals doorzichtig vinyl. Designerspeelgoed wordt in de Verenigde Staten zelden geproduceerd vanwege milieubeperkingen voor de productie van vinyl.
Urban vinyl
Urban vinyl zijn een soort designer toys met vooral actiefiguren die meestal van vinyl zijn gemaakt. Hoewel de term soms door elkaar wordt gebruikt met de term designer toys, wordt het vaker gebruikt voor custom figuren. Niet alle designer toys kunnen als urban vinyl worden beschouwd, terwijl figuren uit urban vinyl wel designer toys zijn, vanwege de manier waarop ze zijn geproduceerd. Net als designer toys in het algemeen, hebben urban vinyl figuren originele ontwerpen, kleine productieaantallen en worden ze voornamelijk op de markt gebracht voor volwassen verzamelaars. Wat “urban” vooral onderscheidt van designer toys of art toys, zijn de thema’s. Alles wat te maken heeft met graffiti, hiphop, rap of andere onderwerpen die vallen onder het urban thema.
De urban viny trend werd geïnitieerd door kunstenaar Eric So & Michael Lau, die eind jaren negentig voor het eerst urban vinyl figuren creëerden in Hong Kong. Een vroege maker van designer toys is onder meer de New Yorkse kunstenaar Ron English. Andere bekende makers van urban vinyl figuren zijn de Japanse kunstenaar en ontwerper Takashi Murakami, wiens werk is tentoongesteld in musea, en de Australische ontwerper Nathan Jurevicius, zijn Scarygirl is gebaseerd op personages uit zijn strip met dezelfde naam en geproduceerd in samenwerking met het bedrijf Flyingcat uit Hong Kong en voormalig graffitikunstenaar KAWS.
Urban vinyl figuren zijn voornamelijk ontworpen door illustratoren, graffitikunstenaars, muzikanten en dj’s uit stedelijke gebieden in Azië, Noord-Amerika en Europa. Urban vinyl is een uitloper van hiphop en op jongeren gerichte popcultuur. De figuren zijn voornamelijk gebaseerd op de Aziatische en Amerikaanse cultuur, met name hiphop artiesten of aanverwante stijlen. Twee voorbeelden zijn Lau’s weergave van de LMF-rappers uit Hong Kong en figuren gebaseerd op de leden van de band Gorillaz, geproduceerd door Jamie Hewlett en gemaakt door Kidrobot.
Er word onder Urban vinyl onderscheid gemaakt tussen Eastern Vinyl, wat is ontworpen en geproduceerd in Azië of Australië, en Western Vinyl, die zijn ontworpen en geproduceerd in Noord-Amerika, Zuid-Amerika of Europa. Urban vinyl figuren zijn verzamelobjecten geworden waarvan zeldzame gelimiteerde figuren voor honderden of zelfs duizenden euro’s worden verkocht.
Resin toys
Sommige kunstenaars maken hun speelgoed met kunsthars en giethars. Na het gieten krijgt het speelgoed van hars aanpassingen in de details, waarbij sommige onderdelen soms oppervlakkig worden gegoten. Het speelgoed kan worden afgewerkt met autolak per spuitbus en krijgt soms een vernislaag boven de droge verflaag.
Het proces van het maken van speelgoed van hars is arbeidsintensiever en tijdrovender dan de productie van fabrieksmatig speelgoed van vinyl, dat in de meeste gevallen identiek en in grote hoeveelheden wordt gemaakt. Maar door harsgieten kunnen kunstenaars speelgoed in kleine aantallen produceren. De meeste vinylfabrieken produceren alleen speelgoed in grote series. Speelgoed van hars is voor minder gevestigde kunstenaars een manier geworden om speelgoed te produceren zonder de grote financiële investering die nodig is om speelgoed van vinyl te produceren. In tegenstelling tot het meeste vinyl speelgoed, wordt speelgoed van hars meestal gebeeldhouwd, gegoten en geschilderd door een enkele kunstenaar, zoals te zien is in het boek “We are indie Toys” van HarperCollins.
Designer pluche
Designer pluche, een subcategorie van designer speelgoed, zijn zachte, opgezette poppen die in beperkte oplage zijn gemaakt door kunstenaars en ontwerpers. Veelvoorkomende ontwerpen zijn onder meer antropomorfe dieren of fantasiefiguren. Designer pluche poppen krijgen meestal namen en persona’s, met hun onderscheidende persoonlijkheden beschreven op hun kaartjes of in boekjes die in hun verpakking zitten.
Een producent van designer pluche is Friends With You, een commercieel kunst- en designcollectief gevestigd in Miami, Florida. Hun werk wordt gekenmerkt door een schattige maar bizarre esthetiek en vertoont een handgemaakte kwaliteit, zelfs in stukken die machinaal zijn gemaakt. Naast hun pluche poppen, maakt Friends With You ook modulair houten speelgoed en motion graphics voor bedrijven als Sony, MTV, Nike en Columbia Records.
Een ander type designer pluche zijn Uglydolls, gemaakt door onafhankelijke speelgoedontwerpers David Horvath en Sun-Min Kim onder het label Pretty Ugly. Hun eerste producten waren 30 centimeter pluche poppen gebaseerd op tekeningen van David Horvath, en met de hand gemaakt door Sun-Min Kim. Pretty Ugly heeft ook 7 inch versies van hun karakterontwerpen geproduceerd, genaamd Little Uglys, 24 inch versies genaamd Giant Uglys, 4 inch miniaturen voor sleutelhangers, en 7 inch Vinyl Uglys. Met Ugly Dolls die te zien zijn in films zoals Zarthura en in grote speciaalzaken, is het merk van exclusief naar mainstream gegaan.
Designer consumer electronics
Een recente toevoeging aan de wereld van vinyl speelgoed is designer consumer electronics, een subcategorie die is gestart door mimoco, wiens mimobot Art Toy Flash Drives bewees dat er een markt was voor Urban Viny producten met een doel. Net als ander platform art toys zijn er mimobot ontwerpen gemaakt door een grote verscheidenheid aan artiesten, waaronder Mori Chack, Sket One en Jon Burgerman. De aantrekkingskracht van designer consumer electronics in flash-geheugenvorm is meestal de toevoeging van een digitaal canvas, waardoor aangesloten artiesten veel meer diepgaande karakters kunnen creëren, compleet met animaties en muziek. Designer consumer electronics is niet beperkt tot mimobots, in 2007 bracht Medicom namelijk een Be@rbrick USB-stick uit.
