Van garages en zolders vol willekeurige spullen tot specifieke verzamelingen van speelgoed, horloges, vinyl of sneakers. Al eeuwenlang houden mensen van de kick die ze krijgen als een nieuw exemplaar aan de collectie kan worden toegevoegd. Zij verzamelen voor het pure plezier, maar verzamelen kan ook uitgroeien tot verzameldrang. Waarom verzamelen mensen eigenlijk?
Was verzamelen vroeger alleen voor elite?
De eerste Europese verzamelingen dateren uit de zestiende eeuw. Zo was de Habsburgse keizer Rudolph II (1552-1612) een beroemd verzamelaar van bronzen beelden, munten, medailles en voorwerpen die gemaakt waren van ivoor, barnsteen, koraal en kristal. Ook bewaarde hij veel Indiase curiosa en wiskundige instrumenten. De verschillende objecten stelde hij tentoon in de Wunderkammer in zijn paleis in Praag.
In die tijd zijn er verschillende Wunderkammern te vinden in heel Europa en is verzamelen echt iets voor de elite. Aan het hof in Nederland worden vooral schilderijen, porselein, kristallen en andere objecten met een hoge geldwaarde verzameld.
In de achttiende eeuw komen openbare verzamelingen zoals musea en bibliotheken op. Collecties van kunstwerken en andere objecten worden systematisch tentoongesteld en voor een steeds groter publiek bereikbaar. Het doel van die openbare collecties is voornamelijk onderzoek en cultuurbehoud. De ‘normale burger’ maakt vanaf dan kennis met een hobby die eerst alleen voor elite was en mensen gaan allerlei dingen verzamelen: zonder specifiek doel en meer als tijdverdrijf.
Zijn alle verzamelaars hetzelfde?
De meeste verzamelaars beginnen al op jonge leeftijd: knuffeldieren, barbiepoppen, speelgoedautootjes en knikkers doen het altijd goed. Het zoeken naar ontbrekende dingen is voor veel mensen een boeiende bezigheid. Zo zijn er verwoede Elvis Presley fans die op zoek zijn naar alle platen en films die de king of rock&roll heeft gemaakt. De kick die ontstaat wanneer een object wordt gevonden die de verzameling kan vergroten of compleet kan maken is voor verzamelaars soms zelfs onbeschrijfelijk. Grofweg zijn verzamelaars te onderscheiden in drie categorieën.
De nostalgische verzamelaar
De nostalgische verzamelaar gebruikt zijn verzameling als bron van herinneringen. Denk aan souvenirs die vaak worden gekocht op vakantie en thuis op een mooie plek worden neergezet. Diegene houdt op die manier vast aan het verleden (en meestal een mooie of fijne herinnering) en weet vaak exact te vertellen welk object waar en wanneer is verkregen.
De jager verzamelaar
De zogenaamde ‘jager’ heeft als verzamelaar een echte speurneus. Het vinden van dat zeldzame, excentrieke en ontbrekende object op een (ruil)beurs of (rommel)markt is waarom hij verzamelt. Diegene maak je dan ook niet blij met honderd nieuwe objecten voor zijn verzameling. Het liefst gaat hij zelf op zoek en wil hij de verzameling overzichtelijk houden door telkens slechts een aantal stuks toe te voegen.
De statuszoekende verzamelaar
De statuszoekende verzamelaar laat zijn verzameling vaak ontzettend graag aan anderen zien. Hij heeft een plek ingericht waar hij zijn collectie, die vaak uit objecten met een hoge waarde bestaat, tentoonstelt. Hij geniet duidelijk van zijn bezit en ontvangt graag complimenten over zijn verzameling. Verzamelen doet hij dan ook niet puur voor zijn eigen plezier, maar om status te verkrijgen bij zijn omgeving.
Verzamelrages
Door de jaren heen zijn er veel ‘verzamelrages’ geweest. Zoals dat gaat met een rage zijn bijvoorbeeld Pokémonkaarten of flippo’s een tijd lang ontzettend populair en neemt daarna de interesse af, bijvoorbeeld als de verzameling compleet is. Toch zijn er mensen die altijd zullen doorsparen en letterlijk naar de andere kant van de wereld vliegen voor een superzeldzaam exemplaar. Bovendien komen sommige rages ook weer terug, zoals de Pokémonkaarten.
Hoe ontstaan verzamelrages?
Maar hoe ontstaat zo’n rage? En waarom wil iedereen ineens hetzelfde poppetje, sticker of Barbie? Met de komst van internet en social media ontstaan en verspreiden rages zich tegenwoordig veel sneller dan vroeger. Maar dat is niet de enige verklaring want vroeger waren er ook genoeg rages zoals ploppers, skippyballen, hoelahoepen en jojo’s. Volgens marketingdeskundige Paul Sikkema letten kinderen enorm goed op elkaar en ontstaan de nieuwste rages nog altijd op het schoolplein. Ook groepsdruk speelt daarbij een belangrijke rol: je hoort er niet bij als je het niet hebt of als je er niet aan meedoet.
Een aantal ingrediënten waar de meeste (grote) rages over beschikken zijn dat ze een spelelement bevatten, goedkoop zijn en gespaard kunnen worden. Toch blijft het een mysterie wat wel, en wat niet uitgroeit tot een rage, hype of trend.
Wanneer wordt verzamelen problematisch?
Onschuldig verzamelen kan doorslaan in verzamelwoede, tegenwoordig bekend als ‘hoarding’. Naar schatting lijdt twee tot vijf procent van de Nederlandse bevolking aan zo’n verzameldrang. Hoarders hebben een aanhoudende moeite met het wegdoen van bezittingen en een sterke behoefte om voorwerpen te bewaren. Het grote verschil tussen normaal verzamelen en hoarden is dat ‘de normale verzamelaar’ zijn objecten sorteert, organiseert en eventueel tentoonstelt. Als je zo’n verzamelaar vraagt naar een specifiek object dan weet hij onmiddellijk waar het staat en kan hij het tevoorschijn halen. Ook heeft een normale verzamelaar voornamelijk veel plezier in het verzamelen, zelfs als dat aparte vingerhoedjes, zeldzame bierdopjes, excentrieke lepeltjes of ouderwetse poppen zijn.
Dat laatste is absoluut niet het geval bij hoarders. Zij verzamelen dan ook (véél) willekeurige spullen. Wanneer iemand zo’n aanhoudende moeite heeft met het wegdoen van bezittingen en steeds maar meer verzamelt, kan de diagnose verzameldrang worden gesteld door een psychiater, psycholoog of specialist. Daarbij wordt gekeken naar een aantal kenmerken. De verzamelde spullen veroorzaken een enorme rommel, waardoor woonruimtes niet of nauwelijks meer gebruikt kunnen worden. De verzameling zorgt voor beperkingen in het sociale leven of op het werk, en de verzameldwang kan niet worden verklaard door een andere psychische stoornis.
Bron: NPO Kennis
